Deskargatu txosten osoa PDF fitxategian
2016/33 Nafarroako Abiadura Handiko Trenbidearen obra lanen egoera ()Txostenaren helburua da 2015eko abenduaren 31ko egoera aztertzea: inbertsioak Nafarroari eragin dion gastua, dirua aurreratzeko beharragatik; inbertsioen egutegia, interesen ordainketak, Estatuak itzulitako dirua eta itzultzeko dagoena; Castejon-Iruñea zatiaren azterketa; eta oraingo proiektua egin beharrean, europar trenbideen zabalera egokitzeko hirugarren erraila hobesteko aukera.
Txostenak dioenez, inbertsioa Estatuaren 2005-2020 urteen arteko azpiegitura plan estrategikoaren barruan dago. Zaragoza-Iruñea-Euskal Autonomia Erkidegoa batuko dituen abiadura handiko trenbideari dagokio. Inbertsioa, beraz, Estatuarena da. Nafarroako abiadura handiko trenbideak 214 kilometro ditu. Aurreikusitako kostua, berriz, 3.000 eta 4.000 milioiren artekoa da.
Inbertsioa administrazioak diruz ongi zebiltzan garaian bultzatu zen. Geroztik, ordea, goitik behera aldatu da egoera: administrazioak diruz urri dabiltza eta, gainera, Europak muga zorrotzak ezarri ditu defizit eta zor mailan. Hortaz, obra lanak atzeratu eta, askotan, gelditu egin dira.
Txostenak gogoratzen duenez, Estatuak eta Nafarroak hitzarmen bat sinatu zuten abiadura handiko trena bultzatzeko. Dena den, partziala da eta zaharkitua dago. Partziala, Castejon eta Iruñerriaren arteko zatia besterik ez baitu kontuan hartzen, eta horixe delako epea eta finantzabidea zehazturik dituen bakarra. Eta zaharkitua, hiru arrazoirengatik: zati horretako kostuen azterketak bidaiarien garraioa besterik ez zuen kontuan hartu, eta merkantzien garraiorako ere erabiliko da; BEZ ez da oraingoa; eta, azkenik, ingurumenaren gaineko eraginaren aitorpena ere ez zen kontuan hartu.
Dena den, amaitu gabeko zati bakarra (Castejon-Villafranca) merkeago atera da aurreikusitakoa baino: 60 milioi gastatu dira, eta 70koa zen aurrekontua. Obra hartu zuten enpresen eskaintza esleipen-prezioa baino merkeagoa izan zen, hortik dator aurrezkia.
Iruñerriko zatiari dagokionez, asmo batzuk zehazten dituen protokolo bat besterik ez dago, kostuaren kalkuluarekin eta Ipar eta hegoaldeko loturak zehaztu gabe.
Kontuen Ganberak dioenez, Nafarroak 86 milioi gastatu ditu Abiadura Handiko Trenbidean: 81 inbertsioetan eta 5 finantza gastuetan. Estatuak, orain arte, 35,6 milioi itzuli dizkio Nafarroari. Hitzarmenaren arabera, Estatuak ez ditu finantza gastuak itzuliko. Beraz, Estatuak 44,5 milioi zor dizkio Nafarroari AHT-ko obra lanetarako aurreratu duenagatik.
Estatuak gastaturikoaren berririk ez dago, ADIF enpresak ez baitu datua eman nahi izan.
Inbertsioaren neurria ikusita, Kontuen Ganberak obren etorkizuna argitzeko eskatzen du. Txostenak dioenez, bi aukera daude: Nafarroako AHTko obren erantzukizuna Estatuaren esku uztea, dirua aurreratu gabe eta obra lanik egin gabe; beste aukera hitzarmen berria negoziatzea litzateke. Kasu horretan, dena ongi lortu beharko litzateke: ipar eta hegoaldeko loturak, bakoitzak egin beharreko gastuak eta hartu beharreko erantzukizunak, eta kostuen gaineko azterketa serioa. Epeetan ere argi jokatu behar da, aurrekontu arazoak kontuan hartuz eta bete daitekeen plangintza eginez.
Azkenik, Castejon-Iruñea zatirako hirugarren errailaren aukeraz ere iritzia ematen eskatzen zitzaion Kontuen Ganberari. Txostenak, ordea, ez du iritzirik ematen, proiekturik ez dagoelako. Dena den, Kontuen Ganberak horren alde txarrak nabarmentzen ditu: trenbide zahar guztietan ezin da hirugarren erraila paratu. Eta, gainera, XIX. mendearen amaierako trenbidea da gurea, eta horrekin ez da arazo historiko hori konpontzen. Alde ona kostua da, noski, abiadura handiko trenbidea baino merkeagoa delako: kilometroko 2 eta 3 milioi arteko kostua du, eta AHTren kilometroko kostua 15 milioi da.